|
|
“МЫ ЯШЧЭ ТУТ!” Беларуска-яўрэйскі бюлетэнь (Мінск). Выпуск XXXI, кастрычнік 2007 г. / хешван 5768 г.
|
“МЫ ЯШЧЭ ТУТ!”
Беларуска-яўрэйскі бюлетэнь (Мінск).
Выпуск XXXI, кастрычнік 2007 г. / хешван 5768 г.
====================================================
ЗВАРОТНАЯ СУВЯЗЬ
* * *
Мне падабаецца ваш бюлетэнь, вялікі дзякуй вам за яго. Гэта амаль адзіная нітачка, якая звязвае мяне з габрэйскім светам. Я жыву ў вёсцы сярод беларускага насельніцтва. Не ведаю габрэйскай мовы, габрэйскай культуры. Лічу сябе беларускай. Але покліч крыві ёсць ва мне. Ён не дае мне спакойна жыць. Вельмі бывае крыўдна, калі абражаюць мой другі народ. За балючае закрануў мяне выступ Лукі…
За сваё жыццё сабрала і адчыніла чатыры музеі. Апошні, літаратурна-мастацкі, носіць імя майго заўчасна памерлага сына Міхася, пісьменніка, этнографа, краязнаўцы. У ім больш за сто карцін вядомых мастакоў Беларусі, шмат кніг з аўтографамі класікаў беларускай літаратуры. У маю літаратурную гасцёўню часта прыязджае беларуская эліта…
Я правяла пленэр па Халакосту. Выставы з поспехам прайшлі ў многіх гарадах Беларусі. Марыла вывезці гэтую выставу ў Нямеччыну. Зрабіла праект. Куратарам яго быў Артур Ліўшыц. Ён мне сказаў, што праект – адзін з лепшых. Чакала я рашэння камісіі, Артур казаў, што вось-вось будзе. Не дачакалася. На мой электронны адрас прышлі пісьмы з Малдовы і Украіны, з якіх я даведалася, што праект увайшоў у дваццатку лепшых у Еўропе. Потым я тэлефанавала ў «Джойнт». Супрацоўніца адказала, што былі нейкія грошы і яны зніклі. Артур тады некуды знік. Пакрыўдзілася я і вырашыла больш не мець з імі ніякіх стасункаў. Зараз еду ў Нямеччыну, куды мяне запрасілі як малалетняга вязня.
Ада Эльеўна Райчонак,
в. Германавічы, Віцебшчына
* * *
Уважаемый господин редактор!
Я и раньше читал Вашу газету. Мне понятен и симпатичен Ваш бунтарский характер и многое из того, что Вы пишете. Присылайте Ваш бюллетень и мне. Я живу в Бостоне, США. У меня есть друзья в разных штатах – буду посылать им.
Илья Голдовт, comcast.net
ТЫДЗЕНЬ ПЛАЧУ І НАДЗЕІ
23 кастрычніка людзі традыцыйна збіраліся на «Яме», паміналі ахвяр нацызму, 26 кастрычніка – прыносілі кветкі і каменьчыкі да месца пакарання падпольшчыкаў на вул. Кастрычніцкай. То ў Мінску. А ў Ізраілі 26 кастрычніка Дзень памяці прайшоў у «Яар а-Кдошым» (лес каля Бет-Шэмеша). Як піша Гена Пекер, прыехалі ўраджэнцы Беларусі з Іерусаліма, Ашдода, Петах-Тыквы, Арыэля, з поўдня і поўначы Ізраіля. Вёў цырымонію старшыня абъяднання выхадцаў з Беларусі Міхаіл Альшанскі. Папярэдняя заява адной афіцыйнай асобы пра Беларусь як дзяржаву без антысемітызму выдавала на спробу «злавіць трэмп», у тым ліку на подзвігу 567 Праведнікаў народаў свету…
29 кастрычніка – дзень смутку для ўсіх сумленных людзей Беларусі: 70 гадоў таму ноччу пад Менскам былі расстраляныя дзесяткі літаратараў і дзеячаў культуры: Анатоль Вольны, Зяма Півавараў, Ізі Харык… Яўрэі былі ў той час сярод ахвяр і сярод катаў. Не будзем забываць ні пра першых, ні пра другіх, каб сталінскіх жахаў больш не паўтарылася. У Ізраілі ж сёлета 29 кастрычніка набыло і светлае адценне: у іерусалімскім раёне Пісгат-Зэеў Мізрах афіцыйна адчынілася вуліца Машы Брускінай, яўрэйкі, удзельніцы мінскага падполля ў 1941 г. Калі адкінуць каляпалітычныя інтэрпрэтацыі, дзяўчына ахвяравала сабою дзеля свабоды сяброў. Мяркуем, яна заслужыла «сваю» вуліцу, і не толькі ў сталіцы Ізраіля.
* * *
Izi Kharik (1896-1937)
A shtumer shternzeher blonzet iber shtern
Taft shpitsn on fun morgndikn blien…
Un majne ojgn tsvej – tsvej shvere shvartse bern –
Ba shtot, ba shtraliker shojn hobn hajnt geshrien…
– Shtot,
– O, shtot!
Ізі Харык (1896-1937)
* * *
Блукае моўчкі ў небе сейбіт зорны
І тчэ на кветках ранішніх карункі,
А мае вочы, цяжкія, як жорны
Мядзведзямі равуць у промнях гулкіх:
– О, горад, горад!
(пераклаў з ідыша В.Р.)
=============
АД РЭДАКЦЫІ
У час прэс-канферэнцыі для расійскіх журналістаў 12 кастрычніка в.а. цара Беларусі ізноў прыцягнуў да сябе ўвагу, параўнаўшы Бабруйск са свінушнікам. Дадаў, што: «Это в основном еврейский был город, вы знаете, как евреи относятся к месту, где они живут... Мы его привели в порядок и израильским евреям говорим – ребята, возвращайтесь обратно. Я им сказал – с деньгами возвращайтесь».
Пасол Ізраіля зрабіў выгляд, што здзівіўся, паўшчуваў в.а. ды сышоў у «запланаваны адпачынак». Чыноўнікі ізраільскага міністэрства замежных спраў выклікалі пасла Беларусі ў Тэль-Авіве, зрабілі яму ўтык. Той апраўдваў свайго шэфа: «Александр Лукашенко уважительно и с симпатией относится к еврейскому народу… А к выходцам из Беларуси у него отношение особенно теплое». Кінулася на амбразуру і нястомная Іна Герасімава: прэзідэнта, маўляў, падставілі, няправільна інфармавалі…
У 1999 г. першы прэзідэнт РБ выказваўся так: «Евреи, поляки, белорусы, русские – все люди. И среди евреев есть "молодчики", и среди белорусов их хватает. Надо видеть конкретных людей...». Шмат вады сплыло, і ў час эканамічнай ломкі «бачыць канкрэтных людзей» ужо не выпадае: перакласці адказнасць на групу зручней. Тым больш, за гэтыя гады развялося багата ідэалагічных работнікаў, якія прагнуць свежага опіуму для народа… У студзені 2000 г. А. Л. натрапіў у Ізраілі на непадстрыжаную траву, у кастрычніку 2007 г. падзяліўся ўражаннямі з расіянамі і беларусамі – «свяжак»!
…Вам, шаноўныя чытачы, ніколі не даводзілася мець зносінаў з алкаголікам? Які крычыць «Урою!», трасе ножыкам, а праз хвілю лезе з пацалункамі і «любіць» настолькі, што гатовы задушыць у абдымках, просіць на выпіўку… Нам даводзілася. І мы ведаем, што апеляваць да сумлення, корпацца ў прамовах, лавіць алкаголіка на супярэчнасцях, – справа няўдзячная. Яго трэба лячыць, доўга і паслядоўна. Хто падкажа добрага доктара?
Юрий Карабчиевский
НАРОДНЫЙ АТТРАКЦИОН «БОРЬБА С ЕВРЕЕМ» (отрывки)
Что самое страшное в расовой ненависти? Роковая предначертанность, неотвратимость. В глазах расиста человек-жертва перестает быть человеком, конкретным, говорящим и думающим, носителем дурных и хороших черт… Ты вдруг с головокружительной, невозможной реальностью ощущаешь себя при жизни умершим. Тело твое – есть, вот оно, а души, а личности – нет!
Что говорит антисемит – дурак или умный, эрудит-теоретик или новичок-дилетант? Что говорит он, вслух или мысленно, стоящему напротив еврею, когда хочет его уничтожить? – «Все вы такие!» И достаточно, больше ничего не требуется. Ни тому, чтобы убить, ни другому – чтоб умереть. И не надо объяснять, какие «такие», да он и не знает и не думал об этом… важно, что все. Будь он хоть трижды дурак, он знает нутром, где у жертвы расположен жизненно важный орган…
А КАМУСЬЦІ НЯБЛАГА
Мастацкі кіраўнік Нацыянальнага аркестра, член «Савета Рэспублікі» Міхаіл Фінберг стаў лаурэатам прэміі «Саюзнай дзяржавы» за 2007 г. Прэмія складае больш за 100000 долараў. Забаўна: саюзнай дзяржавы няма, а грошы на раздачу прэмій ёсць.
Аляксандр Гальперын прызначаны дырэктарам дэпартамента па каштоўных паперах пры Мінфіне РБ. Віншуем і спадзяёмся, што яго не зробяць «казлом адпушчэння», як прыдворнага «яўрэя Зюса» у Германіі.
==================================================================
У перакладзе Паўла Касьцюкевіча сёлета выйшла па-беларуску кніга ізраільскага пісьменьніка Этгара Керэта «Кіроўца аўтобуса, які хацеў стаць Богам». У праграме «Начная Свабода» (www.svaboda.org) Павал расказваў пра Тэль-Авіў, дзе ён цяпер жыве, і пра тое, як правесьці мора ў Беларусь.
Пэрэс забаіцца прэсы
Карэспандэнт «Радыё Свабода»: «Павал, пачнем нашую гутарку ўсё ж з палітыкі, а ня з творчасьці. Народжаны ў Беларусі Шымон Пэрэс быў абраны новым прэзыдэнтам Ізраілю. Для Вас асабіста ад гэтага нешта зьмянілася?»
Касьцюкевіч: «Ведаеце, з аднаго боку, канечне, прыемна – зямляк і ўсё такое, ну і заслужыў. У нас тут нядаўна адзначалі 40 гадоў шасьцідзённай вайны, і там якраз паказвалі ўсіх герояў і палітыкаў таго часу – прэзыдэнта Эгіпту Насэра, генэрала Мошэ Даяна і Пэрэса. Дык усе астатнія даўно ўжо пайшлі з гэтага сьвету, і толькі Пэрэс застаўся жывы. Так што яму ўжо палагаецца. Бо ўжо ўся краіна хацела, каб яго абралі – нават ягоныя супернікі казалі: «Ну выберыце вы ўжо яго прэзыдэнтам...»
Карэспандэнт: «Заслужыў тым, што дажыў?»
Касьцюкевіч: «Ён ужо шмат дзе працаваў, яму палагаецца – ведаеце, выслуга. Але зь іншага боку, што ад гэтага зьменіцца ў стасунках зь Беларусьсю? Тым больш гэта прэзыдэнт, а ўся ўлада сканцэнтраваная ў руках прэмъер-міністра. Прэзыдэнт тут як ангельская каралева. Ён нават, я думаю, у Беларусь не прыедзе, бо журналісты адразу пачнуць вэрхал: "Ага, прэзыдэнт за народныя грошыкі паехаў на радзіму ў джакузі купацца!" Ніхто ня скажа, што джакузі ніякага няма, а засталося толькі хацішча, дзе была хата ў Вішневе [на Валожыншчыне]. Ня думаю, што ён нават рызыкне паехаць у Беларусь».
«Беларускія шашлыкі» ў Ізраілі
Карэспандэнт: «Павал, выхадцы з былога Савецкага Саюзу ў Ізраілі даволі значная палітычная сіла. А ці можна ўвогуле казаць пра выхадцаў зь Беларусі, як пра нейкую супольнасьць, ці яны, так бы мовіць, распушчаюцца ў гэтай агульнай групе?»
Касьцюкевіч: «Беларусы ў Ізраілі "распушчаюцца" ўвесь год акрамя аднаго дня, якога ня мае ніякая іншая этнічная супольнасьць у Ізраілі. Беларусы канечне не такія згуртаваныя, як напрыклад выхадцы з Украіны ці з Польшчы, але яны раз на год зьбіраюцца ў лесе. Прыяжджае тысяч пяць-дзесяць, яны пъюць гарэлку, смажаць шашлыкі, і гэтым абмяжоўваецца іх палітычная дзейнасьць. Зьбіраюцца паразмаўляць на сваім любым ідышы – у Ізраілі на ідышы не размаўляюць – ды пачуць байкі з прагістарычнай радзімы. Палітыкі падстройваюцца пад гэтую сустрэчу і прыяжджаюць туды вяшчаць на розныя тэмы».
Карэспандэнт: «Калі ўжо гаварыць пра палітычную сілу, дык такой сілай у Ізраілі называлі расейскамоўных. А ці маеце Вы кантакты зь іншымі беларускамоўнымі ў Ізраілі?»
Касьцюкевіч: «На жаль, амаль няма – два-тры чалавекі».
Карэспандэнт: «Павал, што б Вы сказалі тым беларусам, якія хочуць наведаць Ізраіль, пабачыць сяброў дзяцінства, сваякоў, проста паглядзець краіну, ці ня страшна прыяжджаць?»
Касьцюкевіч: «Я ўсіх сяброў запрашаю, канечне прыяжджайце, ласкава запрашаем. А наконт небясьпекі –- ніхто ж ня ведае свайго лёсу. Можна загінуць і ад такіх рэчаў, што ніколі ня думаеш. Будзем жыць колькі адмерана».
Карэспандэнт: «Пра што варта папярэдзіць чалавека, які ўпершыню едзе ў Ізраіль?»
Касьцюкевіч: «Не забывайце, што акрамя сьвятых мясьцінаў ёсьць яшчэ што паглядзець. Скажам, Тэль-Авіў, горад безь перапынку – калі хочацца таго, чаго не атрымаеш у Ерусаліме. Ерусалім такі чапурысты, а Тэль-Авіў наадварот такі распасьвены, тут нядаўна, напрыклад, быў гей-парад. Як іншая плянэта, хоць паміж імі ўсяго кілямэтраў шэсьцьдзесят».
Як беларусам не хапае мора!
Касьцюкевіч: «Я ўжо прапаную падвесьці мора да Беларусі, неяк там празь Літву».
Карэспандэнт: «Наўрад ці такая ідэя спадабаецца літоўцам».
Касьцюкевіч: «Ну, можа Менскае мора неяк пашырыць... Тут была расейскамоўная экскурсія ў мясьціны, дзе Ісус хадзіў па вадзе, там былі выхадцы з усіх 15 былых савецкіх рэспублік, зь іншых краінаў, усе расейскамоўныя. Я гляджу, а на заднім сядзеньні аўтобуса тры ці чатыры чалавекі ўжо сядзяць у адных плаўках, у купальніках. Я пачаў прыслухоўвацца – знаёмыя "г", "ч". Карацей, беларусы распрануліся ўжо за дваццаць кілямэтраў ад возера, у аўтобусе, мора не хапае».
===================================================================================
ПАМЯЦЬ ЖЫВАЯ / ZIKARON KHAJ/ Lebedik zikorn / ПАМЯТЬ ЖИВАЯ / LIVING MEMORY
ЦФАНИЯ-ГЕДАЛИЯ КИПНИС
(1905-1982)
Наш Цфаня (он всегда просил называть его просто Цфаня) прожил почти 77 лет, но никто и не подумал бы назвать его стариком. Он запомнится нам молодым: небольшой изящный человек с красивой сединой, с юношески порывистыми движениями, с чудесными еврейскими глазами на живом, подвижном лице. Таково и чувство нашей утраты: безвременно умер молодой человек, полный неистощимой жизненной энергии.
Он принадлежал к редкой категории людей, начисто лишённых фальши, наделённых естественным, а не "принципиальным" благородством.
Он родился в Житомирской области, в семье, соблюдавшей еврейские традиции; рос в местечке, учился в гимназии на иврите. Пережил погромы. С юности включился в национальное движение, был организатором комитетов "Гашомэр Гацаир" и "Гехалуц" в городах Украины. Когда власти запретили в 1922 году сионистскую деятельность – продолжал работу нелегально.
В возрасте 18 лет был арестован и брошен в тюрьму: он стал одним из самых молодых узников Сиона. Позже, став художником, он всё своё творчество связал с еврейской жизнью, с колоритом местечка. Кипнис работал почти во всех еврейских театрах страны, в редакциях, издательствах, Союзе художников, Худфонде... Киев, Харьков, Москва, Биробиджан, Хабаровск, Минск...
Он тяжело переживал кризис еврейской культуры в СССР: запрещение языка иврит, отмирание языка идиш, закрытие школ, театров, газет; подавление национальной общественной жизни. Многие его соратники пали жертвами произвола. Их родных и близких Цфаня, не в пример многим, всегда поддерживал преданно и бесстрашно.
Участники войны против нацизма, как правило, охотно говорят о своём фронтовом прошлом: вспоминают, а некоторые и завышают, свои воинские звания, пересчитывают боевые награды... Из Цфани же такие сведения приходилось вытаскивать чуть ли не клещами.
А он прошёл от Минска до Берлина, был начальником штаба пехотного батальона, ушёл из армии в 1946 году в звании капитана с четырнадцатью орденами и медалями! Ни разу в послевоенные годы он своих боевых наград (посмеивался: "бляшки") не надевал, и уговорить его было невозможно.
Когда Кипниса представили к ордену Богдана Хмельницкого, он сказал: "Нет! Этим именем меня в детстве пугали. Я не притронусь к ордену погромщика и людоеда"! Характер Цфани хорошо знали его командиры. Дело замяли – вручили ему другую награду.
По приказу маршала Г. К. Жукова Кипнис создал в Германии два памятника советским солдатам. И в те годы "всенародной любви к вождю" он отказался поместить на цоколе памятника цитату из Сталина, вообще упомянуть его имя. Ни уговоры, ни угрозы не помогли – он воспроизвёл на постаменте простые слова с надгробья воинов древней Спарты: "Прохожий, передай Родине, что мы погибли, сражаясь за Неё".
Кипнис-художник был беспощадно требователен к себе и другим. Даже холсты, кисти и краски он признавал только самые лучшие: понятия экономии, окупаемости для него не существовали. Стоило режиссёру или издателю отступить от эскизов – и Цфаня просто отказывался от авторства, от подписи, от гонорара за готовую работу – таков был его стиль.
Цфании Яковлевичу было сорок с небольшим, когда он однажды сказал: "Ну вот, теперь я могу умереть спокойно". Это было в день провозглашения независимости государства Израиль.
В 1957 году он специально поехал в Москву на фестиваль молодёжи, чтобы самому увидеть, коснуться рукой посланцев своей страны. Он говорил с израильскими спортсменами на иврите, они пели ему через окно автобуса израильские песни, он сохранил полученную от них дорогую реликвию: монетку в 10 прутот с еврейскими буквами. Возвращение в страну предков стало его мечтой, но тогда она ещё выглядела несбыточной. Ещё не ушла в прошлое смерть тирана, которую Цфаня, верный себе, отпраздновал открыто, в московском ресторане, с немногими уцелевшими друзьями. Чудом его тогда не посадили (все дружно отговорились чьим-то "днём рождения"), но в 24 часа вышвырнули из Москвы.
А за полгода до этого погибли в застенках МГБ ближайшие друзья Кипниса – еврейские поэты, писатели, деятели искусства. Товарищи по Еврейскому Антифашистскому комитету, соратники по борьбе за сохранение национальной культуры. Все последующие годы Кипнис посвятил памяти этих своих друзей, заботе об их близких, оформлению и изданию их произведений – напряжённой и бескорыстной работе до последнего своего дня. Цфаня умер, готовя к изданию серию книг и альбомов еврейских авторов, расстрелянных в августе 1952 года.
В начале 70-х годов Кипнис чувствовал себя в неоплатном долгу перед молодым поколением советских евреев за то чудо, до которого – так он говорил – ему дали возможность дожить: чудо пробуждения еврейского самосознания, национальной гордости, чудо возвращения на Родину, о котором его ровесники не смели даже мечтать. И он оплачивал этот "долг" с безграничной щедростью, отдавая свою энергию, здоровье и время. Именно Цфаня взял на себя изнурительное хождение по инстанциям, добиваясь разрешения еврейской художественной самодеятельности [в Минске], добиваясь переноса с уничтожаемого кладбища на новое братской могилы евреев – жертв нацизма; он вёл – разумеется, бесплатно – кружки иврита и спешил на другой конец города к своим ученикам с пунктуальной точностью, бросив все свои дела. Кипнис размножал бесценные экземпляры доходивших до нас учебных пособий, всегда был готов организовать традиционный праздничный вечер, провести пасхальный Сэдэр, прочесть лекцию по еврейской истории, культуре, литературе.
…В предъявленном Кипнису обвинительном заключении перечислено: "Создание и руководство подпольной сионистской антисоветской организацией; незаконное преподавание языка иврит, изготовление и распространение учебников; активное участие в антиправительственных демонстрациях; активная деятельность в нелегальных сионистских организациях "Гехалуц" и "Гашомэр гацаир" в 20-е годы на Украине, а также пропаганда в своём художественном творчестве реакционных идей еврейского буржуазного национализма". За эти "преступления" ему грозили семь лет лагерей, причём начальник следственного отдела цинично заметил: "А больше ему и не потребуется"!
Друзья подняли на ноги общественность в Израиле, США, Англии, Германии... Член Кнессета Шмуэль Тамир повёз материалы о Кипнисе в Вашингтон Генри Киссинджеру, тот – в Москву Андрею Громыко. 29 мая 1973 года "дело" было закрыто. 13 июля 1973 года Цфания Яковлевич Кипнис с женой прибыли в Израиль.
Цфаня приехал не "умирать на Святой земле", а работать – снова, как когда-то, ставить еврейские спектакли в еврейском театре, украшать еврейские книги еврейским орнаментом… В Израиле он был встречен почестями и цветами как заслуженный "асир Цион", искренне изумился этому и объяснил репортёрам: "Я по профессии художник, а не арестант!" – и больше в этой роли его никто никогда не видел. Его видели, знали и любили в театрах Тель-Авива и киббуца "Дгания Алеф", в издательствах и типографиях, в кругах израильской творческой интеллигенции, среди хранителей традиций еврейской культуры на языке идиш.
Цфаня свободно владел ивритом смолоду, но идиш его был великолепен! Это была его религия, его отечество, знакомое до последней золотой паутинки мудрости и народного юмора.
Цфания Кипнис прожил свою жизнь широко и щедро – не заметив вокруг суетливых хлопот о благосостоянии и престиже, не заразившись тщетой, не научившись практичности, счастливо обойдя болезни.
Фрагменты некралога 1982 г., напісанага Э. Левіным для часопіса «Круг» і размешчанага на сайце berkovich-zametki.com
ЖДАЛ БОЛЬШЕГО
С подачи «Мы яшчэ тут!» (№ 27, май 2007) я изучил электронный вариант книги Э. Левина «И посох ваш в руке вашей». Автор, бывший отказник из Минска, называет ее «документальным мемуаром» и описывает в основном БССР и Израиль 1970-х гг. Читается «мемуар» легко. Некоторые вещи я узнал впервые – например, о преподавании иврита в Минске и порядках в израильской армии. Однако в целом ожидал от автора большего.
Эрнст Левин, подобно большинству мемуаристов, расписал себя всеми красками: он и крупный инженер, и «важный лидер» (так в письме его влиятельного зарубежного друга), и поэт, и пропагандист иврита, и заботливый семьянин, мастер на все руки. Он смел в отношениях с советскими властями, хитроумен, дипломатичен, держит слово даже с кагэбистом Перцевым… Непонятно, правда, почему при таком наборе качеств г-н Левин не распознал у себя под носом агента КГБ Лундина, из-за которого (а косвенно, выходит, и из-за самого Э. Левина) его товарищи по еврейскому движению попали в беду? Ошибся в человеке? Да, бывает. Но тогда логично допустить, что он может заблуждаться и в иных оценках.
Ничего не имею против характеристики Э. Левиным покойных Ефима Давидовича и Цфании Кипниса. Насколько мне известно, это были очень достойные люди, и даже некоторое преувеличение (Давидович выглядит в книге «чуть ли не святым») никому не повредит. Но зачем же унижать многих и многих прочих, в том числе при помощи неаппетитных кличек «Жаба», «Крыса»? С Наумом Альшанским автор до отъезда был близок, а потом рассорился и продолжил «войну» даже с покойным (Н. Альшанский умер в 1991 г., а книга готовилась в 1995-2002 гг.). Среди грехов почетного подполковника ЦАХАЛа Э. Левин называет «притаскивание» в 1976 г. вдовы Е. Давидовича, не прижившейся в Израиле. Позвольте, как можно было взрослого дееспособного человека «притащить» из СССР в Израиль? Это напоминает штампы советской пропаганды о коварстве всемогущих сионистов. Кстати говоря, странно, что пылкий сионист, каким себя рисует автор, оказался в Германии и живет там уже более 20 лет.
Ваш бюллетень ратует за правдивую реконструкцию истории. К сожалению, книга г-на Левина сугубо субъективна: опираться на нее как на исторический документ следует, по-моему, с большой осторожностью. А на месте потомков Н. Альшанского я бы разыскал автора и серьёзно с ним поговорил.
Евг. Резников, г. Брест.
«МЯТ!»: з кастрычніка 2007 г. кніга Эрнста Левіна цалкам даступная на сайце «Еврейская старина», нядаўна выйшла і на паперы. Наколькі давяраць яе аўтару і як з ім гутарыць – кожны вырашае для сябе сам. Ды ўвогуле: калі зоркі запальваюць, значыць… у кагосьці былі запалкі.
=============================================================================================================================
Узi Вайль
Нобэль
Я казаў на прызыўным пункце: «Пан псыхіятар, я – псых. Служыць я не магу. Я надта прывязаны да маёй мамы. Я там пачну страляць у сябе, і ў іншых таксама». Псыхіятр адказаў: «Добра, Юрген. Супакойся, Юрген» і паслаў служыць мяне ў Нобэлеўскую прэмію. Суткі праз суткі. То бок адны суткі яе атрымліваю я, а другія – нехта іншы з замежнай краіны. І ня трэба тут, маўляў, «толькі швэды», і ўсё такое.
У той дзень, калі Нобэля атрымліваю я, – няма чаго казаць, я павінен выглядаць на ўсе сто: глянц-парадак, лычкі прышытыя, боты наваксаваныя, абавязкова гальштук, нават мушу вывучыць колькі словаў з галіны, якой дастаецца ў гэты дзень. Напрыклад, даюць мне па фізыцы? Калі ласка – «Чорныя дзіркі».
Калі атрымліваў прэмію па міру: «Здароў, Мандэла, здароў, мужык! Як там твая жонка Ўіні?»
Але не заўсёды дзейнічае. Вядома, бываюць праколы. Напрыклад, па фізыцы. Чорныя дзіркі, кажаце? Дык журналісты спыталіся, што я магу сказаць па сутнасьці, а я адказаў: «Юрген ведае толькі адно: "Кожная дзірка ўначы чорная"».
Во дзе злаваліся гэтыя, з навуковага істэбля… стэблі… істэблішмэнту.
Зь іншага боку, у дзень, калі Нобэля атрымлівае хтосьці зь іншай краіны, – усё, капец, Юрген нікуды не ідзе, скулля вы ўгадалі, ня голіцца, не глянцуе боты, устае а дванаццатай, бярэ два піўца для рыўца і назад спаць. А што там са слоўнікавым запасам? Калі я ў адпачынку, гавары я хоць адрыжкай, хто мне чаго скажа, я ж Юрген!
* * *
Я не жадаю хадзіць на пъесы пра згвалтаваньні, садамію і наркаманію. Усё гэта я магу ўбачыць і дома.
з допіса ў газэту
Я нарадзіўся ў правінцыі, каб быць бліжэй да бацькоў.
цьвіка, кібуцнік
З усіх сваякоў маёй жонкі мне найбольш сымпатычны я.
альбэрт
Ваша праца будзе заключацца ў тым, каб даваць фільмам адзнакі па шкале Рыхтэра: паміж «Выдатны» і «Шыкоўны».
так мне сказалі падчас сумоўя ў тыднёвіку «тэль-авіў»
Пераклаў з іўрыцкай Павал Касьцюкевіч
==============================================
АЛЕКСАНДР РОЗЕНБАУМ. «БАБИЙ ЯР»
Слился с небом косогор,
И задумчивы каштаны.
Изумрудная растет трава.
Да зеленый тот ковер
Нынче кажется багряным,
И к нему клонится голова.
Молча здесь стоят люди,
Слышно, как шуршат платья.
Это Бабий Яр судеб.
Это кровь моих братьев.
До земли недалеко,
И рукой подать до неба.
В небо взмыл я и на землю сполз.
Вы простите, сестры, то,
Что я с вами рядом не был,
Что в рыдания свой крик не вплел.
Воздух напоен болью,
Солнце шириной в месяц.
Это Бабий Яр доли,
Это стон моих песен.
Ветры свежие летят
С запоздалым покаяньем,
Не услышать мертвым истины.
И поэтому стоят
Люди в скорби и молчаньи
Под каштановыми листьями.
Боже, ну куда деться!
Суд мой самому страшен.
Это Бабий Яр детства.
Это плач сердец наших.
* * *
Aleksander Rozenbaum. Babi Yar
Harim bal’u et harakia
Mikhunasim haarmonim
Deshe kiizmargad tsamakh
Akh haja yarok shatiakh
Kibel gvanim ktsat adumim
Lvl mishehu ishkakh
Besheket po omed kahal
Ryshrush hasimlot beruakh
Zeu Babi Yar hagoral
Petsa shel yad patuakh
Kvar kruva haadama
Hashamaim behejseg yad
Elejhem zinakti akh yaradti kikalut hakol
Tislakhi li neshama
Lo haiti po batsad
Beshatiakh hazaakot lo tafarti kol
Ruakh si keevejnu
Shemesh kmo khetsi yareakh
Babi Yar manat khelkejnu
Babi Yar shiri goneakh
Verukhot shel kharata
Menashvot kvar beikhur
Lo taarne hen et ha metim
Ulakhen omdim kulam
Bedmama shelo tasur
Takhat elej haarmonim
Elohej ehie shafut
Yom hadin hu karuv uba
Zehu Babi Yar hayaldut
Zehu Babi Yar shenikra.
Перевел на иврит Илья (Эли) Хайкин
* * *
ЮБIЛЕI
125 гадоў, як пад Стоўбцамі нарадзіўся будучы волат беларускага пісьменства Якуб Колас. У «Сымону-музыку» ёсць круты карчмар Шлёма, у коласаўскай трылогіі «На ростанях» нямала эпізадычных персанажаў-яўрэяў, балазе ў мястэчку Панямонь «ёсць сінагога»: прыслугач панямонскай інтэлігенцыі Ёсель, што ўплятае свініну і строіць жарты над законамі сваёй веры, дзівакаваты рэдактар «Панямонскіх ведамасцяў» Бухберг, які піша пра фактара Довіда Пінхалеса і каваля Хаіма, крамнік Гэсаль, гатовы атрымаць пенсію замест Лабановіча, рэвалюцыянер Саламон… Ужывае класік і выраз «задаць феферу» – во і ўплыў ідыша на беларускую.
75 гадоў споўнілася выдатнай пісьменніцы Алене Кобец-Філімонавай. Яе кніга «В королевстве… но не сказочном» была першым знаёмствам беларускіх чытачоў з Грэцыяй, аповесць «Жаворонки над Хатынью» – адна з найлепшых кніг пра трагедыю дзяцей у вайну. Нягледзячы на паважны век, спн. Алена энергічна працуе, парадкуе спадчыну свайго бацькі Рыгора Кобеца (пра кнігу «Калі ўцякала сонца» мы паведамлялі ў № 25), дбае пра тое, каб у Беларусі захаваўся след іншых палітрэпрэсаваных. Дадамо, што «яўрэйскія» рэмінісцэнцыі зусім не рэдкія ў творах як бацькі, так і дачкі.
Год 1932-і быў багаты на цікавыя падзеі: тады, ¾ стагоддзя таму, выйшла першая ў Беларусі кніга па шашках, прычым адразу ж па-беларуску («Курс канцоў партый рускай шашачнай гульні»). Напісаў яе вядомы эцюдыст, друкар з Бабруйска Якаў Гордзін (1876-1941; загінуў у гета). Свой творчы шлях ён пачаў у 1898 г. Аркадзь Ракітніцкі часта прыводзіў у сваіх кнігах найлепшыя эцюды майстра, адзін з іх мы прапануем і чытачам «Мы яшчэ тут!»:
Якаў Гордзін, 1929. Выйгрыш. Белыя: дамкі a3, d8, h2. Чорныя: дамка a5, простыя d4, h4.
Рашэнне: 1. ab2 hg3 (1…de3 2. hg1 ad2 3. gb6 dc1 4. bf6 і г.д.) 2. bf6! gf2 3. hg1! fe1 4. fh4! і чорныя ў цугцвангу.
* * *
10 гадоў таму, у верасні 1997 г., у Мінску прайшоў Першы фестываль яўрэйскай кнігі. Выступалі Аркадзь Капілаў, Гірш Рэлес, Фелікс Хаймовіч… Прадстаўнік «Джойнта» абяцаў надалей фінансаваць выданне літаратуры пра яўрэяў і яўрэйства. У канцы XX cт. шмат чаго выдавалася, і настрой удзельнікаў – мы добра памятаем – быў неказённы, пафестывалілі ўсмак.
100 гадоў таму, у 1907-м, выхадцы з Беларусі (Гомель, Гродна) заснавалі ў Палестыне таемнае таварыства «Бар-Гіёра» для аховы яўрэйскіх сельскагаспадарчых паселішчаў.
=====================================================================================
Адрас для лістоў: Рубінчык С.В., Беларусь, Мінск, 220082, вул. Матусевіча, 16-65. (Matusevicha, 16/65, Minsk, Belarus, 220082).
Надрукавана 30.10.2007. Тыраж 150 экз. Бясплатна. Адказны за выпуск – У.П.Рубінчык (rubinczyk@yahoo.com).
Правы на матэрыялы «Мы яшчэ тут!» захоўваюцца за аўтарамі. Бюлетэнь распаўсюджваецца ў Беларусі, Ізраілі, ЗША, Расіі і інш. краінах. Інтэрнэт-версію бюлетэня шукайце на сайце Аб’яднання выхадцаў з Беларусі ў Ізраілі: www.souz.co.il/belzem. Рубрыка «Наши друзья»
=======================================================================
|
|
|
