|
АНАХНУ КАН ("Мы тут").
Незалежная яўрэйская газета. Выдаецца ў Мінску на беларускай і іншых мовах.
Нумар 6. ЛІПЕНЬ 2002 / ТАМУЗ 5762
НАВІНКІ
У Пінску выйшла першая ў пасляваеннай гісторыі кніга на яўрэйскую тэму: успаміны былых вязняў Пагост-Загародскага гета Іцхака і Рувэна Южукоў "Даровано выжить". Цяпер браты жывуць у Ізраілі, аднак часта прыязджаюць на Піншчыну ды па-радкуюць яўрэйскія пахаванні. Рэдактар успамінаў - журналіст Вячаслаў Ільянкоў, выдавец - рэдакцыя газеты "Пінскі веснік".
* * *
У тым самым горадзе пад рэдакцыяй Сямёна Шапіры пачала выходзіць газета "Карлин" (ад назвы прадмесця, дзе жылі яўрэі), заснаваная мясцовымі яўрэйскімі суполкамі. Наклад - 299 асобнікаў. Усе, каго цікавіць мінуўшчына і сучаснасць пінскіх яўрэяў, могуць звяртацца на адрас "Карлина": 225710, Пінск, вул. Кулікова, 27. Прыемна, што ў 2002 г. яўрэйскай прэсы ў Беларусі паболела: вось і ў Бабруйску тамтэйшая абшчына ўжо бадай паўгоду выдае газету "Гешер-Мост".
* * *
У Гродне прайшоў Усебеларускі фестываль нацыянальных культур з удзелам яўрэйскіх мастацкіх калектываў з Віцебска, Ліды, Магілёва, Мазыра, Мінска і г.д. Святы ды спатканні беларускім яўрэям дужа патрэбныя, і свабода слова таксама. Вось жа, на тле фэсту працягваўся суд над журналістамі гродненскай газеты "Пагоня". Хуценька іх асудзілі да абмежавання волі за "паклёп на Прэзідэнта". Хто наступны?
* * *
У Хайфе і Лодзе пачалося фармаванне "рускага" батальёна для Арміі абароны Ізраіля. Касцяк батальёна склалі нядаўнія імігранты - прафесійныя вайскоўцы. Адным з ініцыятараў іхняй сустрэчы ў Хайфе стаў Сурэн Карапетаў, былы жыхар Баранавіч, які ў Беларусі камандаваў танкавай ротай.
* * *
У Мінску Якаў Гутман ізноў судзіўся з чыноўнікамі, якія далі дазвол на разбурэнне сінагогі ў жніўні-верасні 2001 г. Іск ізноў адхілены. Цяпер сп. Гутман накіраваў зварот прэмер-міністру Ізраіля Шарону, каб той націснуў на беларускія ўлады.
* * *
З просьбай аднавіць будынак сінагогі на Дзімітрава, 3 да А. Лукашэнкі звярнулася дэпутатка парламенту Надзея Цыркун. Раней з аналагічнымі просьбамі ва ўрад звярталіся дэпутаты Абрамава, Бурава, Машэрава, Пашкевіч, Хрол і інш.
* * *
У беларускім парламенце ў другім чытанні прыняты Закон аб свабодзе веравызнання, які можа паставіць пад пагрозу афіцыйны статус шмат якіх іудзейскіх (і ня толькі) абшчын. Для іх перарэгістрацыі спатрэбіцца воля 20 паўналетніх грамадзян. Закон не спрыяе таксама вяртанню былых сінагог.
* * *
Мінская сінагога на Дзімітрава, 3 мусіць быць адноўленая!
4 ліпеня на зварот чытачоў "Анахну кан" у Камітэт па справах рэлігій і нацыянальнасцей пры Савеце Міністраў Рэспублікі Беларусь адказаў намеснік старшыні гэтага Камітэта сп. Ламека: "…комитет архитектуры, строительства и землеустройства Мингорисполкома… обязался изыскать средства инвесторов для восстановления одного из объектов иудейской конфессии…". Такім чынам, упершыню орган беларускай улады пісьмова прызнаў рацыю барацьбітоў за аднаўленне сінагогі - рацыю 36 чалавек, што падпісалі наш зварот у красавіку-маі 2002 г., ды соцень нашых сімпатызантаў. Дзякуй усім!
ЗВАРОТНАЯ СУВЯЗЬ
Апошнім часам нам дасылаюць лісты з усёй Беларусі. Праз электронную пошту пішуць і з Беларусі, і з Ізраіля, ЗША, Расіі. Нагадаем адрасы: Мінск-68, а/c 75. E-mail: rubinchik@lycos.com. Пішэце, мы заўсёды рады вашым лістам!
* * *
Сто лет назад в Рогачеве из 11800 жителей 7140 были евреями. Сегодня же евреев в Рогачеве - не более сорока человек на 40 тысяч населения, еще человек 60 - "половинки", "четвертинки".
Мы с мужем - не националисты, но есть такое слово "ассимиляция"... Наши парни не находят себе еврейских девушек - девушки все уехали.
Община наша небольшая. Помещения нет, варимся в собственном соку. Несколько раз собирались те, кто в силах (т.к. в основном в общине люди старые и больше женщин), на уборку старого, закрытого еще 30 лет назад еврейского кладбища. А больше практически нет никаких мероприятий. Местные власти относятся нормально, но нас очень мало.
Спасибо за газету, очень интересная. Еще мы читаем "Берега" и иногда "Авив", но ее нам не присылают, а "Берега" получаем по подписке.
Капельян Гинда Моисеевна и Яков Моисеевич,
г. Рогачев Гомельской обл.
Залогом успеха газеты считаем участие молодежи в работе редакции на активном (!) уровне. Сегодня многие из молодежи рано мудреют.
Шубины, г. Минск
Шалом алейхем! Спасибо за газету. Она интересная и информативная. Буду рад получать ее регулярно.
Михаил Чернявский, г. Столин Брестской обл.
Мне ваша газета понравилась. Прошу сообщить, как можно подписаться до конца года.
Олег Михайлович Коношевич,
д. Черневка Борисовского р-на Минской обл.
3 ліпеня - Дзень вызвалення Мінска ад фашысцкіх захопнікаў.
ЕГО ШЕСТАЯ ПРОГУЛКА В ГЕТТО
Наум Флейшер, Ашдод
…И зачем только он, Ленька, решил обойти деревню Кунцевщину со стороны заброшенной кузницы? Когда Ленька перешел канаву, к нему из-за куста шагнул человек, одного взгляда на которого было достаточно, чтобы признать в нем еврея.
- Мальчик, ты из этой деревни? У вас есть немцы? Ты можешь принести мне хлеба? Я не ел уже несколько дней…
Ленька достал сверток с тремя печеными картофелинами, одну из которых протянул человеку. Тот схватил и стал жадно жевать. Вдруг, с набитым ртом, спросил Леньку, слышал ли он о еврейском партизанском отряде. Далее он сообщил, что зовут его Фима и что он давно разыскивает партизан. В свои 12 лет Ленька понимал, что голодный, измученный еврей не может быть немецким шпионом. Но даже ему Ленька не мог сказать, что он сам - из еврейского отряда Шолома Зорина, что по приказу самого Зорина в шестой раз возвращается в Минск, чтобы на этот раз разыскать и вывести из гетто в партизанский отряд Натана - мужа сводной маминой сестры тети Тейбки вместе с семьей и спрятанным у него радиоприемником.
В сторону Минского шоссе ехала телега. На ней сидели два вооруженных винтовками человека с белыми нарукавными повязками полицейских. Дядя Фима вдруг закашлялся. Телега остановилась…
Жандармерия деревни Тарасово располагалась в жилом доме. Фиму и Леньку посадили под замок в погреб. Потом раздался лай собаки, скрип отворившейся двери. Множество раз вспоминая о своем побеге, Ленька не мог объяснить, что заставило его подняться по лестнице, толкнуть дверь и броситься мимо рвущегося с цепи огромного рыжего пса. Может, это была случайность, а может, так сделал Он, Который внушил мальчишке уверенность в успехе.
В гетто он решил пройти через Татарские огороды. Дождавшись ночи, мальчик вывел из гетто семьи дяди Исраэля и двух егососедей - всего 11 человек. Без происшествий в темноте они проделали двадцатикилометровый путь известными Леньке лесными тропами и к утру были в расположении партизанского отряда.
* * *
19 января 1999 г. в Минске ушел из жизни мой друг, бывший узник гетто Леонид Гершенович Меламед. Двенадцатилетним мальчиком он 11 раз возвращался в гетто. Он вывел в отряд Шолома Зорина и спас от неминуемой гибели более 30 человек.
Паводле газеты "Еврейский камертон", Тэль-Авіў, 4 мая 2000 г.
Мая Меламед, Мінск:
З Лёням мы пражылі 37 год. Муж быў чалавекам вельмі разумным, з залатымі рукамі, яго цанілі на працы. Ён стаяў ля вытокаў Асацыяцыі былых вязняў гета ў Беларусі, але па яго смерці тутэйшыя яўрэйскія арганізацыі чамусьці нават некралогу ў "Авиве" не далі. 19 ліпеня мужу споўнілася б 73…
НАПАЎЗАБЫТАЕ ІМЯ: МЕІР АКСЕЛЬРОД (1902-1970)
Мастак Меір Аксельрод нарадзіўся ў Маладэчне 5 (18) ліпеня 1902 г - роўна 100 год таму. Яго малодшы брат Зэлік быў выдатным ідышысцкім паэтам. Зэліка арыштавалі НКВДзісты ў 1941 г. і растралялі разам з іншымі палітзняволенымі. Ацалелі Меір і яго жонка Рыўка Рубіна, літаратарка, перакладчыца з беларускай мовы. Іх дачка, руская паэтка Алена Аксельрод, тузін гадоў таму перабралася ў Ізраіль. Прапануем урыўкі з яе ўспамінаў.
…После "антикосмополитической" кампании, "дела врачей" мама ходила по редакциям в поисках работы - переводов или редактуры, отец тоже перебивался случайными заработками, хотя никогда ничего не делал только для заработка - он умел вносить творческое начало во все, чем бы ни занимался, - даже в плафоны для сельскохозяйственной выставки. А по ночам, прячась от соседей, сушили сухари. После 1956 года стало легче, маму стали понемногу издавать, а отца выставлять, но первая большая выставка в Москве (совместно с М. Горшманом и А. Лабасом) состоялась только в 1966 году. Как это ни противоестественно, в центре Москвы, на Кузнецком мосту, красовалась афиша с тремя еврейскими фамилиями. Характерно, что после этой выставки и Горшман, и отец оказались в больнице - так велико было напряжение. Выставка прошла с колоссальным успехом. В работах отца 1920-х гг. нежность, любовь к модели сочетались с точностью и остротой характеристик - мир еврейской бедноты, старики и дети, переселенцы, нищие, изгнанные с насиженных мест, бегущие от погромов.
Еврейским художником отец оставался всегда - и когда в последние годы жизни писал большие темперные композиции "Гетто", где нет акцентировки на ужасах, а трагизм передан противостоянием красоты и гармонии надвигающемуся хаосу, и когда, подводя итоги, хоть и не отдавая себе в этом отчета, писал серию пейзажей "Воспоминания о старом Минске".
Работы Меира Аксельрода приобретены крупнейшими музеями России и СНГ (Третьяковской галереей, Русским музеем, Музеем изобразительных искусств им. Пушкина…), Музеем Израиля, музеем "Яд ва-шем", Еврейским музеем в Германии, многими коллекционерами. Издан альбом. Жизнь художника худо-бедно продолжается.
(Паводле газеты "Еврейский камертон", 3 лютага 2000 г.)
Творчасць Меіра Аксельрода з усёй паўнатой асвятляе жыццё яўрэяў Расіі (чытай, Беларусі - рэд.) у 1920-я-1960-я гг. У Першую сусветную вайну Меір разам з бацькамі быў выгнаны з хаты. Потым ён стаў студэнтам і выкладчыкам у славутым ВХУТЕМАСе. Ужо ў 1920-я гг. яго работы выстаўляліся за мяжой. Аксельрода моцна крытыкавалі за "фармалізм" у гады трыюмфу "сацыялістычнага рэалізму". Але мастак застаўся верным сваёй галоўнай тэме: яўрэйскаму жыццю, яўрэйскай духоўнасці… Ён афармляў спектаклі Беларускага яўрэйскага тэатра, рабіў ілюстрацыі да выданняў яўрэйскіх класікаў. Важнае месца займае ў яго і тэма Катастрофы. Творчасць Аксельрода мае глыбокія карані ў ідышкайт - яўрэйскасці. Нездарма ў 1997 г. галерэя "Маянот" ("Крыніцы" - іўр.) зладзіла выставу М. Аксельрода ў Іерусаліме і выпусціла каталог яго твораў.
Паводле сайта www.mayanotgallery.com
"АК": Нам невядома пра якія-небудзь намеры "прафесійных" яўрэяў святкаваць стагадовы юбілей Меіра Аксельрода. Няма пра яго звестак нават у газеце "Авив". Гэта ж не Марк Шагал, да славы якога можна далучыцца з карысцю для ўласнай кішэні! Мы хацелі б дачакацца каталогу новай выставы Меіра Аксельрода ў Мінску. У Беларусі паняцце "яўрэйскі мастак" у масавай свядомасці атаесамляцца адно з імёнамі Шагала ды Пэна. А былі ж і іншыя таленты: не забывайма пра Каплана, Жытніцкага, Рана…
СЛОВА - НЯ СЛОВА?
Быў у Мінску цудоўны гурт "Музычны момант". Гадоў дзесяць таму яго запрасілі на адкрыццё выставы, прысвечанай Мінскаму гета, у Музеі Вялікай Айчыннай вайны. Адзін небезвядомы яўрэй-архітэктар (назавём яго Л.), адказны за мерапрыемства, паабяцаў заплаціць музыкам - "ну ня сёння, праз пару дзён". Ні праз пару дзён, ні праз тыдзень грошай не было. Тады кіраўнік ансамблю М. пайшоў лавіць Л. у яго майстэрні. Што самае дзіўнае, злавіў і спытаўся: "Як жа ж я буду глядзець у твар сваім музыкантам?" Тады Л., апусціўшы вочы, адказаў да геніяльнасці проста: "А Вы не глядзіце".
* * *
У 1998 г. адзначалася 50-годдзе гібелі акцёра Саламона Міхоэлса ў Мінску. Беларускі ўрад, жадаючы зрабіць яўрэям прыемнае, выдаў пастанову № 332 ад 3 сакавіка 1998 г. У тым самым годзе Міністэрства культуры і Мінгарвыканкам мусілі ўстанавіць мемарыяльную дошку С. М. Міхоэлсу на будынку Рускага тэатра ў Мінску. Мінулі чатыры гады - ну і дзе тая дошка, пытаюцца нашыя чытачы. А там, дзе дом Ізі Харыка і сінагога на Дзімітрава... У кулуарах Мінгарвыканкаму кажуць: "Яўрэі багатыя, хай самі ўсё і робяць". Яўрэйскія "лідэры" памоў-кваюць ды трымаюць дулю ў кішэні.
* * *
Год таму газета "Авив" парадавала нас абвесткай: "Посольство Израиля в Республике Беларусь, Национальный архив совместно с Национальным музеем истории и культуры Беларуси ориентировочно в январе 2002 года планируют организовать выставку, посвященную белорусской еврейской диаспоре. В течение месяца экспозиция будет проходить на базе Национального музея истории и культуры". Ну, думалася, сурёзныя людзі ўзяліся за добрую справу, да таго ж і Саюз беларускіх яўрэйскіх абяднанняў і абшчын далучыўся - "считает это мероприятие важным и значительным и просит все еврейские общины оказать ему посильную помощь…" Выставы ня будзе. Пасольства хацела правесці яе на адныя грошы, а музей "раптам" запрасіў іншыя. Дамовіцца - не хапіла адказнасці, імпэту... Уся пара пайшла ў гудок.
* * *
У мінулым нумары "АК" пісала пра зніклыя шыльды з Алеі Праведнікаў сусвету на мінскай "Яме". 5 чэрвеня г.г. мы атрымалі ліст № 425/1 ад намесніка галавы адміністрацыі Цэнтральнага раёна г. Мінска: "В ближайшее время взамен украденных табличек будут установлены новые, отливка которых уже закончена". Прайшоў месяц з гакам, а Алея дагэтуль стаіць, як стаяла. Няма й гарантыі, што шыльды будуць узятыя пад ахову. Аднак спадзяёмся, што сп. Навіцкі - чалавек справы, і зробіць нават болей, чым паабяцаў.
ЛЕАНІД ЗУБАРАЎ ПРА СЯБЕ І ПРА ІНШЫХ
Публікуем заканчэнне ўспамінаў Л. Зубарава пра ансамбль яўрэйскай самадзейнасці "Блукаючыя зоркі" - аддушыну ў гады застою, пра яўрэйскае жыццё ў Мінску 1970-1980-х гг. Пачатак - у № 5 "Анахну кан".
Блуждающие звезды
В первый состав "Блуждающих звезд" вот кто входил: Леонид Школьник (солист, гитара), Савелий Пищик (гитара), Семен Фельдман (бас-гитара), Савелий Матюков (скрипка), Леонид Зуборев (орган), Боря Бейлин (ведущий гитарист). Потом подключились Фима Шимельфарб (барабан, конферанс), отличные скрипачи Аркадий Спектор и Леонид Рацимар. Солировала одно время Бэла Райкина. Горжусь, что с нами выступал бывший артист Московского еврейского театра Саша Соркин. Пел в "Блуждающих звездах" Ривкин из Кобрина. Он то с нами пел, то сам по себе. Прошу прощения, если кого-нибудь забыл. Теперь наши "звезды" разъехались - кто-то в Америке, кто-то в Израиле. Анатолий Лайхтман, например - давно живет в Израиле, имеет свой оркестр.
Конечно, высокого художественного уровня у нас не было. И все же в то время, 1970-1980-е гг., мы заполняли в Минске очень важную нишу. Народ изголодался по еврейской музыке. А мы исполняли и "Идише маме", и "Бубличкес", и "Хаву нагилу", и многие другие песни на идиш и иврите. Кое-что я помнил с детства. Из Израиля нам присылали записи на иврите. Очень помогал Шмая Горелик - он был у нас консультантом, художественным руководителем в своем роде. Помнится, сожалел, что цимбалистов у нас не было, ведь цимбалы, по его словам - "еврейский музыкальный инструмент"!
Первый легальный концерт в БССР мы дали уже в разгар перестройки, когда возник МОЛЕК - в начале 1989 г. Этот концерт прошел с большим успехом в Доме литератора. Его помог организовать председатель правления МОЛЕКа Данциг. Он хорошо тогда себя проявил. Но вскоре мне стало не до МОЛЕКа и не до концертов. В конце того же года я уехал в Америку. Надо было содержать семью - у меня трое детей. Брался за любую работу. Теперь живу в Нью-Йорке, работаю аудитором. От еврейских дел отошел, о чем сожалею (мы таксама - рэд.).
Кто как себя вел
Среди ученых-евреев активистов еврейского движения было мало. Вот Арон Скир, преподаватель из института иностранных языков, приходил в синагогу и на "Яму", даже когда было опасно. А со специалистом по истории Древней Иудеи, профессором Гилером Лифшицем получилась такая история. В первой половине 1970-х гг. его пригласили в ЦК партии. Он преподавал в Белорусском госуниверситете, знал в лицо всю партийную верхушку, когда-то учил их. Предложили ему выступить по белорусскому телевидению, "компетентно" рассказать, что такое сионизм. Ну, он и постарался: осудил "агрессию еврейской буржуазии против свободолюбивых арабских народов" и т.д. Через пару месяцев встретил меня. Его интересовало, что думают о его выступлении полковники Давидович, Овсищер, подполковник Альшанский. Я ему честно сказал: "считают Вас двурушником, предателем" (а до того мы очень уважали Лифшица). Он стал оправдываться: мол, "если бы я не выступил, я бы уже профессором в БГУ не работал…"
Я с властями особенно не конфликтовал, а вот полковники встали поперек горла и ЦК, и КГБ, и иным советским конторам. И вот в 1979 г. в "Советской Белоруссии" появляется статья инженера И. Его КГБ, по всей видимости, завербовал и подослал к Овсищеру. Этот И. вылил на Льва Петровича поток грязи - предатель, лицемер… Мне в этой статье тоже досталось: "матерый спекулянт". Потом бедняга И. не мог в глаза людям смотреть и вскоре со стыда повесился. Вообще же, идеологический отдел ЦК и отдел по борьбе с идеологическими диверсиями КГБ всегда искали, к чему придраться. В начале 1980-х гг. я составил сборник "На еврейской свадьбе". В него вошли песни из репертуара "Блуждающих звезд", не только еврейские, но и белорусские, украинские, русские, польские - те, что обычно поются на свадьбах. Размножил этот сборник на ротапринте в ста экземплярах, и он моментально разошелся. А потом вдруг в "Вечернем Минске" про меня появляется фельетон: "Шабашник от музыки". И автор Лемешонок шьет мне антисоветчину, а мой сборник называет "пособием для шабашников", "грязной антихудожественной подделкой". Сейчас вспомнить смешно, а тогда исполнение еврейской музыки и частушек вроде "Эх огурчики мои, помидорчики, Сталин Кирова убил в коридорчике" и впрямь было крамолой. Правда, времена уже были не те - 1984 год. Меня не посадили, только уволили с работы в ПТУ. Год потом через суд восстанавливался.
А еще был такой случай. К 40-летию Победы, в 1985 г., я размножил свой перевод незаконченной малоизвестной баллады Янки Купалы "Девять осиновых кольев" (1942 г.). Там речь идет о евреях. Фашисты хотят, чтобы белорусы евреев закопали живьем, а белорусы "стоят и ни с места". Тогда немцы убивают и евреев, и белорусов. И вот 9 мая я на "Яме" раздавал листки. Меня задержала милиция, но к вечеру выпустили. А потом вызывает меня прокурор по заявлению племянницы Купалы - она работала директором музея его имени. Якобы я нарушил авторские права, переведя поэму на русский язык с белорусского без спроса наследников. Вероятно, КГБ подсказал ей написать заявление. Его мне показал прокурор Центрального района в Минске. Сказал, что отправил запрос в Институт права и оттуда пришел ответ: срок авторских прав давно истек. Симпатичный мужик был этот прокурор, белорус. Я, между прочим, показал ему письмо народного поэта Беларуси Максима Танка, одобрившего мой перевод.
Осенью 1988 г. в Доме политпросвещения состоялся первый публичный диспут сторонников и противников демократических сил в Минске. Я тогда выступил и, вместе с другими, поддержал зарождавшийся Белорусский народный фронт. Вскоре про нас, сторонников возрождения белорусской культуры, появилась ругательная статья "Пена на волне перестройки" - в том же "Вечернем Минске". И написал ее еврей Владимир Левин, корреспондент Белорусского телеграфного агенства, усиленно лизавший ж… заведующему отделом пропаганды ЦК Савелию Павлову. Этот Левин взял печально знаменитое интервью у другого Левина, Леонида, после того, как тот съездил в Израиль. В этом интервью утверждалось, например, что киббуцы - замаскированное рабство. А в начале 1990-х гг. В. Левин эмигрировал в Америку и неплохо там устроился. Получил статус беженца как "пострадавший" от советской власти. И кому, скажите мне, сейчас интересно, что было в прошлом - пусть даже недавнем?
Занатаваў Вольф.
Леў Маеўскі, музыкант, выкладчык: Зборнікам "На яўрэйскім вяселлі" карысталіся вельмі многія, а цяпер ён - рэліквія. Музыканты яго жартаўліва называлі "талмуд". Добра было б яго выдаць афіцыйна, ну, можа, прыбраўшы сёе-тое. У Беларусі Зубараў здзейсніў адну з першых спробаў сістэматызаваць яўрэйскія мелодыі. Я і зараз многія рэчы выконваю менавіта з ягонага зборніка. Наагул, Леанід - чалавек надзвычай таленавіты. Заўсёды паважліва ставіўся да яўрэйскай культуры, збіраў яўрэйскія кружэлкі, ноты рэдкія. У 1970-я гг. ён дзесьці набыў дарэвалюцыйную "Еврейскую энциклопедию", слухаў ізраільскае радыё, чэрпаў з яго свой рэпертуар.
* * *
"АК": Аповед сп. Зубарава - запаўненне шэрагу "белых плямаў" сучаснай беларуска-яўрэйскай гістарыяграфіі (паспрабуйце знайсці згадкі пра ансамбль "Блукаючыя зоркі" на "Страницах истории евреев Беларуси"!). Нам якраз-такі цікава ўсё, што адбывалася з яўрэямі ў БССР - мы ж амаль усе адтуль… Бяз ведання мінуўшчыны няма будучыні. Будзем радыя, калі хтосьці з чытачоў пажадае ўдакладніць дату заснавання "Блукаючых зорак", распавесці пра сваю ролю ў яўрэйскім жыцці Мінска і Беларусі.
ЯНКУ КУПАЛУ - 120!
ПРА КУПАЛУ І БЯДУЛЮ
Гэтую гісторыю распавяла мяне Ганна Плаўнік, унучка Змітрака Бядулі. За польскай акупацыяй Менску ў 1919-1920 гг. Купала выратаваў Бядулю - Самуіла Яфімавіча Плаўніка - ад польскіх жаўнераў, якія ўчынялі габрэйскія пагромы. Старыя габрэі, напрыклад, Эма Захараўна, бабуля маёй сяброўкі Галі Левітан, успаміналі пра тыя пагромы з жудасцю ў вачах. Купала па-польску звярнуўся да пянага жаўнера ды прыгразіў, што паскардзіцца высокаму начальству. Сказаў Бядулю, каб ён сядзеў у Купалавай хаце і носу на вуліцу не высоўваў. У Купалы Бядуля добра прыжыўся, стаўшы нават арбітрам у спрэчках паміж паэтам і ягонай жонкай Уладзіславай Францаўнай. Калі ў бок аўтара "Паўлінкі" пачыналі ляцець талеркі, чуўся вокліч: "Бядулька, ратуй!"
Сяргей Носаў
"АТРЫМАЙ, ДЗЯРЭЎНЯ, ТРАКТАР", або Дзіва, дый годзе!
Надоечы ў "Нашай Ніве" зявілася эсэ Анатоля Сідарэвіча "Чаму я жыд". Мы перадрукавалі яго ў скарачэнні ў чэрвеньскім нумары "Анахну кан". А неўзабаве ў №№ 74-75 "Авива", газеты Саюза беларускіх яўрэйскіх грамадскіх абяднанняў і абшчын, досыць спрэчны тэкст спадара Сідарэвіча зявіўся поўнасцю - у перакладзе на рускую мову. Зявіўся дык зявіўся… Мы ўжо ведаем, як валодаюць беларускай мовай некаторыя аўтары "Авива", перакладаючы "падпальшчык" як "подпольщик". Гэта ж не паваенныя часы, калі настаўнікамі беларускай мовы ў школах працавалі амаль паўсюдна яўрэі - і, паводле словаў народнага паэта Рыгора Барадуліна, цудоўна ведалі свой прадмет. Але тое, што мы ўбачылі цяпер, пераўзыйшло ўсе чаканні. Відаць, хтосьці з "Авива" хапаў па бел.мове адныя "пары". Курсіў, як заўсёды, наш.
| "Наша Ніва", 17.05.2002:
| Пераклад у "Авиве":
| А трэба:
|
| Колькі дэманстрацый… было б наладжана ў Эўропе, Амэрыцы, Азіі? |
Сколько демонстраций… было бы налажено в Европе, Америке, Азии? |
Сколько демонстраций… было бы устроено в Европе, Америке, Азии? |
| Каір, Аман і палестынскія правадыры мусілі і прызнаць Ізраіль, і весьці з ім перамовы… |
Каир, Аман и палестинские вожди предполагали и признать Израиль, и вести с ним переговоры… |
Каир, Амман и палестинские вожди вынуждены были и признать Израиль, и вести с ним переговоры… |
| Калі ў 1993 годзе паўстала Палестынская аўтаномія… |
Когда в 1993 году восстала Палестинская автономия… |
Когда в 1993 году возникла Палестинская автономия… |
| Грошы, якія аўтаномія атрымлівае ад арабскіх дабрадзеяў ды Ізраілю (!)… |
Деньги, что автономия полу-чает от арабских "добродетелей" Израиля (!)… |
Деньги, которые автономия получает от арабских добродетелей и Израиля (!)…
|
| …Расея ўжо каторы год руйнуе Чачэнію… |
Россия уже который год воюет в Чечне… |
Россия уже который год превращает Чечню в руины… |
| …кіруе ёю партыя - сябар Інтэрнацыяналу… |
…правит ею партия - друг Интернационала… |
…правит ею партия, входящая в Интернационал… |
| …нашчадкі Саламона мусяць быць мудрымі… |
…потомки Соломона могут быть мудрыми… |
…потомки Соломона должны быть мудрыми… |
| І ў яго будуць шчырыя сябры… |
И у него будут щедрые друзья… |
И у него будут искренние друзья… |
Мы ўжо пакідаем па-за ўвагай "цивильное население", "Ксавьера Салану", стыль… Нам, канешне, хочацца ўшанаваць герояў нябачнага перакладчыцкага фронту - што праўда, беларускія яўрэі хутчэй зразумелі б той тэкст па-беларуску… У "Авиве" пазначана, што пераклад зроблены прадстаўніцтвам UCSJ у Рэспубліцы Беларусь. Чаму супрацоўнікі амерыканскай грамадскай арганізацыі "Хаўрус камітэтаў у падтрымку савецкіх яўрэяў" раптам вырашылі паспрабаваць сябе ў неўласцівым ім амплуа - застаецца для нас таямніцай. Мо нехта з чытачоў патлумачыць? А мо спадар Якаў Басін, дырэктар прадстаўніцтва UCSJ?
Адкуль узяліся "капульскія дурні"
(З падарожных нататак паэта Рэлеса)
У Капулі (Капылі) была гара. Аднойчы жыхары мястэчка вырашылі яе зрушыць. Распрануліся і пачалі штурхаць гару. Штурхалі-штурхалі - колькі гадзінаў мінула. Тым часам прыйшлі злодзеі і скралі ўсё іхняе адзенне. Тут капульцы азірнуліся і кажуць:
- О, мы-такі далёка адштурхнулі гару! Нават нашых капотаў ужо не відаць.
Адсюль пайшла прымаўка: "капульскія дурні і цімкавіцкія злодзеі" (Цімкавічы - маленькае мястэчка недалёка ад Капыля). Гэтую прыказку ведаюць на Віцебшчыне дый ва ўсім яўрэйскім свеце.
26 чэрвеня 70 гадоў таму ў Нароўлі нарадзіўся харошы паэт Давід СІМАНОВІЧ, які здаўна жыве ў Віцебску. Давід, як ён сам піша, "имеет честь принадлежать к тому гонимому народу". Шмат зрабіў, каб пазнаёміць беларусаў з творчасцю Шагала. Дык павіншуем Давіда!
===========================================================================================
Адрас для лістоў: Беларусь, Мінск, 220068, а/c 75. (Belarus, Minsk-68, P.O. Box 75). Рэдакцыя можа не падзяляць меркаванняў аўтараў, друкаваць артыкулы дзеля палемікі. Рукапісы не вяртаюцца. Надрукавана 07.07.2002. Тыраж 293 экз. Бясплатна. Адказны за выпуск - У. П. Рубінчык (rubinchik@lycos.com). Усе правы на матэрыялы "Анахну кан" захоўваюцца за аўтарамі. Неафіцыйная старонка "Анахну кан" у Інтэрнэце - на сайце "Гісторыя беларускіх яўрэяў", http://beljewhist.virtualave.net/akan.html., а таксама на сайце беларускага зямляцтва ў Ізраілі www.souz.co.il/belzem (раздзел "Наши друзья") Газета распаўсюджваецца ў Беларусі, Ізраілі, ЗША, Расіі і іншых краінах.
=========================================================================================
|
